2021 – Goście

portret Czyńskiej

Małgorzata Czyńska – ur. 1975, dziennikarka, historyczka sztuki, kuratorka wystaw. Absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Publikuje w Wysokich Obcasach, współpracuje z magazynami o wnętrzach, projektowaniu i modzie. Autorka tekstów o sztuce, wywiadów z artystami, reporterskich portretów, specjalistka od historii mody i dizajnu. Stypendystka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Laureatka Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz” 2016 za książkę Kobro. Skok w przestrzeń. Opublikowała również: Najpiękniejsze. Kobiety z obrazów (Wydawnictwo Znak Horyzont, 2014); Moje królestwo. Rozmowa z Edwardem Dwurnikiem (Wydawnictwo Czarne, 2016); Kobiety Witkacego. Metafizyczny harem (Wydawnictwo Znak, 2016); Dom polski. Meblościanka z pikasami (Wydawnictwo Czarne, 2017); (wraz z Katarzyną Gębarowską) Kobiety fotonu (Farbiarnia, 2018), Berezowska. Nagość nas wszystkich (Wydawnictwo Czarne, 2018, biografia nominowana do Nagrody im. prof. Jerzego Skowronka), Nie opuszczam rąk. Rozmowa z Leonem Tarasewiczem (Wydawnictwo Czarne, premiera – wrzesień 2021). Termin „sztuka” to dla Czyńskiej wielki worek, do którego wrzuca modę, dizajn, a nawet ludzi. Taka postawa, manifestowana przez historyczkę sztuki, wpisuje się w krąg tematyczny naszego Festiwalu, który przebiega pod hasłem „Rzeczy i Ludzie”.

Przemek Dębowski – ur. 1979 r. w Kołobrzegu, mieszka w Krakowie. Grafik, wydawca, absolwent edytorstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Projektował książki dla najważniejszych polskich wydawnictw, głównie jednak dla założonego w 2008 r., wraz z Magdą Dębowską i Małgorzatą Szczurek, własnego wydawnictwa Karakter. Redaktor (wraz z Jackiem Mrowczykiem) antologii Widzieć / Wiedzieć. Wybór najważniejszych tekstów o dizajnie (Karakter 2011). Liczne projekty jego okładek drukowane są w formacie plakatowym jako autonomiczne dzieła sztuki. Dotyczy to na przykład serii projektów do wznawianych przez Wydawnictwo Literackie w latach 2012-2019 dzieł Stanisława Lema, czy książek J.R.R. Tolkiena i Philipa K. Dicka. W sieci można też znaleźć przykłady innych posterów Dębowskiego, które, jak się wydaje, nie mają nic wspólnego z projektowaniem książki. Te plakaty cechuje skrajna asceza estetyczna, użycie słowa jako nośnika idei i eliminacja tak zwanego znaku graficznego, czy ideogramu. Właśnie to odróżnia prace Dębowskiego od twórczości innego plakacisty, legendarnego Lexa Drewińskiego. Konfrontacja postaw tych silnych osobowości artystycznych, oddalonych wiekowo o całe pokolenie, jest solą jednego z paneli dyskusyjnych na festiwalu OKOlice Literatury.

Ewa Domańska – prof. nauk humanistycznych na Wydziale Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i visiting professor w Department of Anthropology/Archaeology Center, Stanford University. Zajmuje się metodologią historii, współczesną teorią i historią historiografii, porównawczą teorią nauk humanistycznych i społecznych oraz nowymi tendencjami w badaniach humanistycznych, a także ontologią martwego ciała i szczątków, środowiskową historią grobów masowych, statusem gleb cmentarnych i zagadnieniem ekshumacji politycznych. Opublikowała m.in. Nekros: Wprowadzenie do ontologii martwego ciała (PWN, 2017); Gleba cmentarna jako dziedzictwo (w: Dziedzictwo we współczesnym świecie, red. A. Marciniak i in., Universitas, 2018); Ekshumacje polityczne (red. z A. Staniewską; słowo/obraz terytoria, 2021, w druku). Szczególnie interesujące są ostatnio manifestowane zainteresowania Domańskiej niekonwencjonalnymi tendencjami w badaniach historycznych, w tym historią antropologiczną, historią postkolonialną, nową historią materialną, historią wielogatunkową, zwłaszcza nie-antropocentrycznym spojrzeniem na pojęcie przeszłości. Badaczkę charakteryzuje transdyscyplinarne podejście do budowania wiedzy historycznej. Owocuje to tworzeniem szczególnych relacji pomiędzy historią, antropologią kulturową, archeologią, a tak odległymi od nich dziedzinami, jak krytyka sztuki i literaturoznawstwo. W ostatnich latach prof. Domańska zainteresowała się również relacjami pomiędzy ludobójstwem i ekobójstwem w perspektywie humanistyki ekologicznej.

fot. Kamila Wyroslak

Olga Drenda – ur. 1984, autorka książek, eseistka, dziennikarka, tłumaczka, antropolożka wizualna, mieszka w Mikołowie. Absolwentka Etnologii i Antropologii Kultury UJ. Autorka książek: Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w latach transformacji; Wyroby. Pomysłowość wokół nas (nominacja do Paszportów POLITYKI i Nagroda Literacka Gdynia w kategorii esej); zbioru rozmów Czyje jest nasze życie (wspólnie z Bartłomiejem Dobroczyńskim); Książka o miłości (wspólnie z Małgorzatą Halber), a także tekstów do antologii Delfin w malinach, Prognoza niepogody i Hourras et désarrois. Scènes d’une guerre culturelle en Pologne. Autorka esejów towarzyszących wystawie Marzenia wiosenne (Galeria Biała, Lublin) i fotografiom Łukasza Rusznicy z cyklu Subterranean River. Prowadziła podcast o folklorystyce Ducholożka na tropie. Publikowała m.in. w Polityce, The Guardian, Dwutygodniku, Tygodniku Powszechnym, Gazecie Magnetofonowej (kwartalnik poświęcony wyłącznie polskiej muzyce).Od 2013 roku prowadzi stronę Facebook.com/duchologia, poświęconą widmom epoki transformacji, na której publikuje archiwalne wydawnictwa, reklamy, bibeloty i inne produkty kultury popularnej. Inspiracją dla „Duchologii” były badania terenowe prowadzone przez Drendę około 2004 roku. Tematem jej seminarium była antropologia pamięci, a zadanie dotyczyło pamięci dzieciństwa wśród osób urodzonych w pierwszej połowie lat 80. XX wieku. Badaczkę interesował sposób, w jaki dziecko przyjmuje bodźce ze świata, co zapamiętuje, jak porządkuje otrzymywane informacje. Był to milowy krok w kierunku tak zwanej antropologii codzienności, po raz pierwszy dogłębnie opisanej w Polsce w roku 2000 przez antropologa prof. Rocha Sulimę w książce Antropologia codzienności.

fot. J. Drewiński

Lex Drewinski – prof. dr hab., artysta plastyk. Urodził się w Szczecinie, mieszka w Niemczech. W latach 1983-1985 pracował w Studiu Filmów Animowanych w Poznaniu, skąd emigrował do Berlina Zachodniego. Tam kształci się w dziedzinie grafiki komputerowej (Instytut CIMDATA GmbH). W roku 1992 wygrywa konkurs na stanowisko profesora na wydziale Grafik Design Fachhochschule Potsdam, gdzie do przejścia na emeryturę (2017) prowadził własną pracownię Grafik-Design Konzeption und Entwurf. Od roku 2010 jest kierownikiem Pracowni Multimedialnego Projektowania Graficznego w Akademii Sztuki w Szczecinie. Prace Drewińskiego wystawiane są na całym świecie. Jako projektant-plakacista zdobył ponad 200 nagród i wyróżnień. Centre Georges Pompidou w Paryżu wytypowało i wystawiło jego plakat LexICON A-Z jako obiekt XXI wieku odnoszący się do uniwersalnych pojęć współczesnego człowieka. Prace Drewińskiego charakteryzują się niepowtarzalną, syntetyczną formą znaku graficznego, którym zwięźle pointuje temat. Wyróżnia je ascetyczna forma i barwa, głęboko intelektualne, często ironiczne przesłanie. Jest wrażliwym i aktywnym komentatorem swoich czasów. Jego dzieła zyskały rozpoznawalność globalną. Wiele z nich stało się ikonami trwale zakorzenionymi w świadomości społecznej na wszystkich kontynentach.

Weronika Fibich – pracuje na pograniczu sztuk performatywnych, reportażu i dokumentu. Reżyserka akcji teatralnych/performatywnych, artystka interdyscyplinarna, twórczyni filmów dokumentalnych i licznych projektów artystycznych. Jest również cenioną poetką. Debiutowała tomikiem W białej koszuli, następnie opublikowała Alfabet erotyczny i Na końcu pępka. Od 1998 roku związana jest z Ośrodkiem Teatralnym Kana w Szczecinie. Oprócz działalności kulturotwórczej, edukacyjnej i programowej w ramach projektów realizowanych przez Ośrodek, od lat buduje własną, autorską drogę twórczą. W polu jej zainteresowań są działania realizowane w przestrzeni pozateatralnej na granicy prywatnego i publicznego. Najczęściej podejmowanymi przez nią tematami są pojęcia pogranicza, wykluczenia, pamięci i tożsamości. Stosowaną przez nią metodą pracy bywa „rysunek pamięci”. Wartość „rysunku” polega właśnie na zdolności powiązaniu tego, co jest w człowieku prywatne z tym co publiczne, na możliwości zintegrowania pierwiastków wyrozumowanych z intuicyjnymi, na łączeniu przypomnianego z odczuwanym. Konsekwencją metody „rysunku pamięci” jest „czytanie rzeczy”. Ponieważ w ostatnich latach artystce szczególnie bliskie są takie media, jak obraz fotograficzny i filmowy, w praktyce oddziaływań i interakcji społecznych jej intencją jest uwrażliwianie na antropologiczną istotę zdjęcia, jako nośnika narracji i pamięci.

fot. Tomasz Kaczor

Stanisław Łubieński – ur. 1983, ukrainista i kulturoznawca. Z zamiłowania przyrodnik. Autor trzech książek: reportażu historycznego Pirat stepowy (2012), zbioru esejów Dwanaście srok za ogon (Wydawnictwo Czarne 2016) i Książki o śmieciach (Wydawnictwo Agora, 2020). Publikuje m.in. w Tygodniku Powszechnym, Gazecie Wyborczej i Dwutygodniku. Jest amatorem ornitologiem, autorem bloga Dzika Ochota, zajmuje się edukacją przyrodniczą. Jego popularnonaukowa publikacja Dwanaście srok za ogon otrzymała Nagrodę Warszawskiej Premiery Literackiej jako książka kwietnia 2016 roku, nominację do Paszportu POLITYKI za rok 2016, nominację do Nagrody „Nike” 2017 (finał nagrody i nagroda czytelników Gazety Wyborczej) oraz nominację do Nagrody Literackiej Gdynia 2017. Łubieński jest wyznawcą poglądu, że w erze katastrofy klimatycznej każdy, kto poważnie zainteresowany jest przyrodą, nieuchronnie musi interesować się też śmieciami. Odpadami zajął się w następnej publikacji Książka o śmieciach. Przygląda się śmieciom z różnych perspektyw: zainteresowany jest ich wpływem na życie zwierząt, ale też na ludzką psychikę. Omawia zjawisko „nerwicy ekologicznej”. Dostrzega elektrośmieci, ale też sztukę wykorzystującą odpady jako tworzywo. Recenzenci podkreślają, że lektura Książki o śmieciach skutkuje doświadczeniem dyskomfortu i zwracaniem baczniejszej uwagi na otaczające nas odpady.

fot. Adam Golec

Wojciech Nowicki – ur. 1968, pisarz, eseista, fotograf, dziennikarz, tłumacz, krytyk kulinarny i kurator wystaw fotograficznych w Polsce i za granicą. Mieszka w Krakowie, stara się podróżować. Przez ponad piętnaście lat pisał w Wyborczej recenzje kulinarne z krakowskich restauracji. Jego książka Dno oka. Eseje o fotografii (2010) znalazła się w finale Nagrody Literackiej Nike 2011, a w 2012 otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek. Wydana w 2013 r. książka Salki (2013) otrzymała Nagrodę Literacką Gdynia w kategorii esej. Opublikował także m.in. zbiór esejów o fotografii Odbicie (2015) oraz Tuż obok – esej o fotograficznym kłamstwie. Jego ostatnia publikacja Cieśniny (2019) była nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia 2020 w kategorii proza i otrzymała Nagrodę im. Juliana Tuwima w 2020 r. Jest autorem albumów fotograficznych, m.in. monografii Jerzy Lewczyński. Pamięć obrazu (2012) i Zofia Rydet. Zapis socjologiczny (2017). Przedmiotem zainteresowania OKOlic Literatury jest ideowa zawartość Dna oka Nowickiego. Po przeczytaniu tej książki inny znakomity pisarz, Marek Bieńczyk, miał powiedzieć: „(…)poczułem się Gargantuą, przeczytałem jedno Dno oka, a połknąłem dwanaście, a może i tysiąc sto dwadzieścia jeden innych książek”. Nowicki pisze o konkretnych fotografiach. Jednoznacznie przekonuje czytelnika, że rozumie, jak dane zdjęcie działa i z czego jest zrobione. Dopiero na tym fundamencie buduje swój intelektualny wywód. Jedna z najlepszych polskich książek o fotografii zrodziła się z delikatnego napięcia między rozległą erudycją a nagle wyrażoną zmysłowością.

Agata Pankiewicz – architektka wnętrz, fotografka, nauczycielka akademicka, profesora nadzwyczajna Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, kierowniczka Katedry Filmu Animowanego, Fotografii i Mediów Cyfrowych na Wydziale Grafiki ASP w Krakowie. Jest kontynuatorką procesu anektowania banalnej rzeczywistości przez sztukę. Rezygnując ze strategii estetyzujących i narracyjnych, umieszcza swoje prace nie tylko w polu rozważań artystycznych, lecz także kulturowych i społecznych. Jest współautorką (z Marcinem Przybyłką) esejów fotograficznych i współredaktorką książek: underconstructed.pl (2008), Clops galicyjski / Galicja. Opowiadać dalej? ( 2011), Hawaikum. W poszukiwaniu istoty piękna (2015), Smart Obiekt. Mimowolne perwersje rzeczy (2017), Nieswojość (2019). Książki te są interdyscyplinarnymi projektami fotograficzno-literackimi, w których obrazom towarzyszą teksty filozofów, pisarzy, historyków sztuki, kulturoznawców, antropologów, etnologów, lekarzy, archeologów i dziennikarzy.

Marcin Przybyłko – lekarz medycyny, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, fotograf, grafik. Współtwórca Pracowni Projektowania Graficznego Teren Prywatny. Współautor (z Agatą Pankiewicz) kilku książek: Hawaikum. W poszukiwaniu istoty piękna (2015). Autorzy fotografii oraz twórcy tekstów składających się na publikację nie szukali egzotyki daleko, dostrzegli ją tuż obok. Wspólnie stworzyli książkę o polskim bezkształcie, o szaleństwie kiczu będącego wyrazem tęsknoty za pięknem. Kolejna wspólna publikacja (z Agatą Pankiewicz) Nieswojość (2019) to książka, która słowem i obrazem eksploruje temat Dolnego Śląska. Celem tego interdyscyplinarnego projektu fotograficzno-literackiego było przeprowadzenie pogłębionej refleksji nad krajobrazem mentalnym Polaków na tle burzliwej historii Dolnego Śląska. Książka Smart Obiekt. Mimowolne perwersje rzeczy (2017) to fotoesej autorstwa Agaty Pankiewicz i Marcina Przybyłki, opatrzony szeregiem tekstów, które powstały na potrzeby publikacji. Marcin Wicha w recenzji tej książki pisał: „Jest to rzecz o sztuce łatania. O rzemiośle sztukowania. O kleceniu z tego, co jest pod ręką. (…) Zapewne można to uznać za opowieść o Polsce, o modernizacji, peryferyjności (…), jest to po prostu książka o ludziach i dziwnych przedmiotach”.

fot. Mateusz Skwarczek / Agencja Gazeta

Paweł Piotr Reszka – ur. 1977, reporter Dużego Formatu, laureat Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego w kategorii Reportaż Literacki za książkę Diabeł i tabliczka czekolady (Wydawnictwo Agora 2015), czterokrotnie nominowany do Nagrody Grand Press w kategorii reportaż prasowy. Absolwent historii na Uniwersytecie im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz podyplomowych studiów dziennikarskich na Uniwersytecie Warszawskim. Jego książka Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota (Wydawnictwo Agora 2019) znalazła się w finałach licznych nagród: Nagrody Literackiej Nike 2020, Nagrody Literackiej Gdynia 2020, Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus 2020, Grand Press 2020 – Książka Reporterska Roku, VIII edycji Nagród Newsweeka im. Teresy Torańskiej, Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego oraz Nagród Historycznych POLITYKI. Jego ostatnia książka to zbiór reportaży Białe płatki, złoty środek. Historie rodzinne (2021). Od wielu lat dziennikarz lubelskiej Wyborczej, którego reportaże układają się w specyficzny obraz zmian społecznych ostatniego ćwierćwiecza. OKOlice zainteresowały się szczególnie Płuczkami (2019) Reszki. Książka jest historyczno-reporterską relacją o wieloletnim procederze rozkopywania zbiorowych grobów na terenach pozostałych po hitlerowskich obozach śmierci w Bełżcu i Sobiborze.

Ewa Solarz – historyczka sztuki, absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, znawczyni i popularyzatorka dizajnu, autorka książek i kuratorka wystaw na jego temat. Przez lata była dziennikarką i redaktorką w pismach wnętrzarskich. Prezentowanie ciekawie zaaranżowanych przestrzeni, opisywanie pomysłów na aranżację wnętrz i dobrze zaprojektowanych przedmiotów było celem serwisu „Dom z pomysłem”, którego Ewa Solarz była wydawczynią. Później została współwłaścicielką internetowego poradnika wnętrzarskiego „domplusdom”. Do jej najważniejszych publikacji książkowych należą: D.O.M.E.K. (2011), D.E.S.I.G.N. (Wydawnictwo Dwie Siostry, 2013), Ilustrowany elementarz dizajnu, czyli 100 rzeczy narysowanych przez 25 ilustratorów (2015), Ilustrowany elementarz polskiego dizajnu (2017), Wszystko widzę jako sztukę (2018). Jest organizatorką i kuratorką kilkudziesięciu wystaw pokazywanych prawie na całym świecie – od Węgier po Koreę Południową, od Danii po Turcję, Niemcy, Hongkong, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Islandię. Ich tematem zawsze jest sztuka projektowania. Większość wystaw Ewy Solarz powstaje z myślą o dzieciach, choć tak samo chętnie zwiedzają je dorośli.

Maria Stafyniak – artystka wizualna i artedukatorka. Wykorzystuje głównie fotografię i język. Tworzy z papieru. Prowadzi warsztaty dotyczące języka sztuki i używa sztuki jako pretekstu do różnych osobistych doświadczeń. Uczy fotografii w szkole. Współpracuje z NGOsami, instytucjami kultury w Polsce i w Niemczech. Absolwentka ASP w Poznaniu. Jest uczestniczką cyklicznych spotkań grupy NVC (non violent communication). Idee komunikacji opartej na empatii i szacunku stara się wcielać w pracy edukacyjnej i w życiu rodzinnym. Uwielbia pływać, szczególnie w szczecińskim jeziorze Głębokim, śpiewać i grać na ukulele oraz jeździć na rowerze. Maria Stafyniak jest osobą, która na każdym kroku edukuje. Nie jest jednak nudnym belfrem, edukuje w sposób subtelny i zakamuflowany: przez specyfikę kompozycji obrazu, przez język swojej sztuki i stosowanie reguł kultury wizualnej. Pracuje z ludźmi w różnym wieku. Często z dziećmi. Jej warsztaty dla dzieci uświadamiają osaczający nas nadmiar rzeczy. Uzmysławiają, że z nadmiaru rzeczy wynika nadmiar śmieci. Modne, ideowe hasło zero waste trafia do dzieci całkiem nieoczekiwanymi ścieżkami.

Fot. Cai Caslavinieri

Andrzej Stasiuk – ur. 1960 w Warszawie. Mieszka w Beskidzie Niskim. Prozaik i eseista. Autor Murów Hebronu, Dukli, Opowieści galicyjskich, Dziewięciu, Jadąc do Babadag, Taksimu, Dziennika pisanego później, Grochowa, Nie ma ekspresów przy żółtych drogach, Wschodu, Osiołkiem, Kronik beskidzkich i światowych i kilku innych książek. Ostatnio opublikował Przewóz (Wołowiec 2021). Laureat paru nagród, m.in. Nagrody im. Samuela Bogumiła Lindego 2002, Nagrody im. Adalberta Stiftera 2005, Nagrody Literackiej Nike 2005, Międzynarodowej Nagrody Literackiej Vilenica 2008, Nagrody Literackiej Gdynia 2010, Nagrody Nowa Kultura Nowej Europy im. Stanisława Vincenza 2011, Dorocznej Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2011 w dziedzinie literatury, Nagrody Literackiej m. st. Warszawy 2015, Austriackiej Nagrody Państwowej w dziedzinie literatury europejskiej 2016 oraz Nagrody im. Nicolasa Bouviera 2018. Jego książki są tłumaczone na niemal wszystkie języki europejskie, a także na koreański.

fot. Leszek Zych

Monika Stobiecka – historyczka sztuki i archeolożka, adiunktka na Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. Stypendystka Fundacji z Brzezia Lanckorońskich (2016), Fundacji Kościuszkowskiej (2018, pobyt badawczy na Stanford University), Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (2019, stypendium START dla najlepszych polskich młodych badaczy). Laureatka konkursów im. Jana Józefa Lipskiego (2015) i im. ks. prof. Szczęsnego Dettloffa (2019). Finalistka konkursu nagród naukowych tygodnika POLITYKA (2020). W ostatnich latach współpracowała z Muzeum Narodowym w Warszawie, Narodową Galerią Sztuki Zachęta, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i Muzeum Architektury we Wrocławiu. Wygłaszała wykłady gościnne w Stanford Archaeology Center (2018), Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk w Warszawie (2020) oraz w Archaeology Center na University of Toronto (2020). Publikowała m.in. w Archaeological Dialogues, Journal of Social Archaeology, Journal of Contemporary Archaeology, Tekstach Drugich, Widoku, Kulturze Współczesnej. W 2020 roku ukazała się jej pierwsza monografia Natura artefaktu, kultura eksponatu. Projekt krytycznego muzeum archeologicznego (Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2020). Interesuje się studiami muzealnymi, krytycznymi studiami nad dziedzictwem, teorią i metodologią archeologii oraz wybranymi perspektywami nowej humanistyki. W życiu i w pracy neguje tradycyjny podział na muzea historyczno-artystyczne i muzea historii naturalnej. Uważa, że dzisiaj potrzebujemy nowego typu muzeum – „muzeum życia”.

fot. K. Żuczkowski

Roch Sulima – ur. 1942 r. w Lipie Miklas, prof. zwyczajny, antropolog i historyk kultury, emerytowany wykładowca Uniwersytetu SWPS, a wcześniej Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie kierował Zakładem Kultury Współczesnej. Studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, tam również uzyskał tytuł profesorski. Opublikował m.in.: Folklor i literatura. Szkice o kulturze i literaturze współczesnej (1976, 1985); Dokument i literatura (1980); Literatura a dialog kultur (1982); Tadeusz Nowak. Zarys twórczości (1986); Słowo i etos. Szkice o kulturze (1992); Antropologia codzienności (2000); Głosy tradycji (2001). Współautor publikacji Kolędy polskie (1991) oraz Antropologia słowa (2003). Interesuje się przemianami polskiego obyczaju i antropologią codzienności. Zajmuje się także wpływem nowych mediów na przeobrażenia wzorców kultury potocznej i popularnej. Uprawia krytykę literacką i artystyczną oraz publicystykę kulturalną. Jego książka Antropologia codzienności (2000), stała się inspiracją dla pokolenia młodszych badaczy, na przykład dla Olgi Drendy.

fot. Magda Starowieyska

Mirosław Tryczyk – doktor nauk humanistycznych, filozof. Autor książki Miasta śmierci. Działa we Wrocławiu na rzecz tolerancji międzykulturowej prowadząc zajęcia edukacyjne i antydyskryminacyjne z młodzieżą. Jest również autorem programu edukacyjnego o tematyce antydyskryminacyjnej dla szkół ponadpodstawowych. Prowadzi niezwykle trudną działalność społeczną na Podlasiu, gdzie popularyzuje wiedzę o pogromach społeczności żydowskiej. Współpracując z Komisją Rabiniczną d/s grobów i cmentarzy przy Naczelnym Rabinie Polski, był zaangażowany w odkrycie miejsca pochówku 20 kobiet pochodzenia żydowskiego ze Szczuczyna w lesie Dybełka nieopodal wsi Bzury. W 2017 roku doprowadził do odsłonięcia tablicy upamiętniającej pomordowane kobiety. W roku 2019 ukończył pracę z reżyserem Januszem Kijowskim nad scenariuszem filmu poświęconego Zagładzie Żydów na Podlasiu w 1941 roku pt. Bądź wola twoja. W 2019 roku był nominowany do Nagrody POLIN przyznawanej osobom, organizacjom lub instytucjom aktywnie działającym na rzecz ochrony pamięci o historii polskich Żydów. Jego książka Drzazga. Kłamstwa silniejsze niż śmierć (Wydawnictwo „Znak”, 2020) wywołała burzę medialną. Mirosław Tryczyk odkrył, że jego dziadek, ten sam, któremu uwielbiał siadać na kolanach, uwikłany był w zbrodnie na niewinnych osobach. Jak się uporać z taką prawdą? Dziadkowie brali udział w zbrodniach. Rodzice milczeli. Wnuki muszą o tym opowiedzieć, by ich dzieci tego nie powtórzyły.

Katarzyna Wągrowska – edukatorka ekologiczna, aktywistka społeczna. Autorka bloga Ograniczam Się (www.ograniczamsie.com) i książki Życie zero waste. Żyj bez śmieci i żyj lepiej (Znak, 2017). Inicjatorka akcji Givebox Poznań (2016), w ramach której na ulicach miasta uruchomiono 6 szaf do wymiany rzeczami. Współzałożycielka Po-Dzielni (2018) – pierwszego w Polsce freeshopu z prawdziwego zdarzenia oraz stowarzyszenia Po-Dzielnia Centrum Ekonomii Współdzielenia. Ekspertka Climate Leadership. Działa na rzecz edukowania w zakresie redukcji odpadów, recyklingu, świadomej konsumpcji, aktywizacji społecznej. Katarzyna Wągrowska głośno mówi o sobie: Ograniczm się! Jest ekspertką od zero waste. Prowadzi wykłady, warsztaty, spotkania online, kursy internetowe i media społecznościowe poświęcone tematowi ograniczania ilości odpadów, świadomej konsumpcji i ekonomii współdzielenia. Od 2015 roku ewoluowała od dążenia w kierunku minimalizmu do eksperymentowania na polu życia bez śmieci. Przez ostatnie lata krytycznie patrzyła na to, co ją otacza. Zauważyła pośrednią zależność między naszymi zakupowymi nawykami, liczbą przedmiotów wokół nas a poziomem niezadowolenia z życia. Stwierdziła, że musi coś zmienić.

fot. Paweł Krzywicki

Marcin Wicha – ur. 1972 w Warszawie, grafik, eseista i autor książek dla dzieci. Projektuje okładki, plakaty i znaki graficzne. Jego teksty ukazywały się między innymi w Autoportrecie, Literaturze na Świecie i Tygodniku Powszechnym. Przez kilka lat publikował cotygodniowe, rysunkowe komentarze w Tygodniku Powszechnym. Współpracuje z Gazetą Wyborczą i Charakterami. Laureat Paszportu POLITYKI za rok 2017 w kategorii Literatura, nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia 2018 w kategorii esej za książkę Rzeczy, których nie wyrzuciłem. Za tę samą książkę w 2018 uzyskał Nagrodę Literacką „Nike” i Nagrodę Literacką im. Witolda Gombrowicza. Rzeczy, których nie wyrzuciłem to osobisty esej o pamięci, stracie, życiu i odchodzeniu. Autor w subtelny sposób opisał coś, czego nie da się łatwo wyrazić słowami i co w słowach zwykle się nie mieści. Efektem jest przejmująca opowieść o przeszłości, do której napisania natchnęły autora rzeczy znalezione w mieszkaniu jego zmarłej matki.

Urszula Zajączkowska – ur. 1978 w Starogardzie Gdańskim, poetka, botaniczka, artystka video. Jest absolwentką Wydziału Leśnego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (doktorat – 2004, habilitacja – 2017) Jako botaniczka bada anatomię, biomechanikę, aerodynamikę i ruchy roślin. Jest również absolwentką Akademii Filmu i Telewizji na kierunku montaż. Tworzy krótkie poetyckie i awangardowe formy filmowe inspirowane zainteresowaniami biologicznymi. Jako poetka debiutowała w 2014 r. tomikiem Atomy. W 2019 roku wydała książkę eseistyczną Patyki, badyle (Wydawnictwo Marginesy), nagrodzoną Złotą Różą przez Instytut Książki, magazyn Nowe Książki i Festiwal Nauki. Otrzymała też za nią Nagrodę Literacką Gdynia 2020 w kategorii esejuoraz nominację do Paszportów POLITYKI i do Nagrody Literackiej im. Witolda Gombrowicza. Założyła popularnonaukową stronę internetową botanik.pl. Jest felietonistką magazynu o kulturze Dwutygodnik, stale współpracuje z kwartalnikiem Przekrój. Zajączkowska jest również współtwórczynią książki Każdemu jego śmietnik. Szkice o śmieciach i śmietnikach (Wydawnictwo Czarne. 2019). Esej jej autorstwa nosi tytuł Audiokrajobrazy, zmazy.

Agata Zborowska – kulturoznawczyni, historyczka kultury, w 2018 roku obroniła z wyróżnieniem doktorat w Instytucie Kultury Polskiej UW. Stypendystka Fundacji Kościuszkowskiej 2021/22 a w roku 2019 Post-doc fellow na University of Chicago. Laureatka indywidualnych grantów naukowych PRELUDIUM (2015–2019) i ETIUDA (2017–2018) Narodowego Centrum Nauki. Publikowała m.in. w Kontekstach, Kulturze Współczesnej, Kulturze Popularnej, Kwartalniku Filmowym, Czasie Kultury, Fashion Theory, Critical Studies in Fashion and Beauty. W roku 2019 opublikowała książkę Życie rzeczy w powojennej Polsce (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego). Obecnie pracuje nad projektem dotyczącym przemian własnościowych w perspektywie przemian wartości. Interesuje się teorią rzeczy. Pisze także teksty popularnonaukowe o rzeczach z epoki PRL-u, czasach, gdy domy modowe prezentowały kilka kolekcji rocznie. Dziś uwikłaliśmy się w szaleńczą pogoń za nowością, jednak coraz częściej, chcąc wycofać się z tego wyścigu, nosimy rzeczy vintage, tęsknimy za tym, co minione.